Covid-19 pandemisi toplumsal cinsiyete dayalı eşitsizliği sosyal ve ekonomik alanda daha da derinleştirmiştir. Bu açıdan bakıldığında, sosyal ve ekonomik sonuçlar doğuran Covid-19, bir salgından daha fazlası haline gelmiştir. Bu salgının kadınlar üzerindeki etkisi de göz ardı edilemeyecek bir boyuta ulaşmıştır.
Önceki krizlerde de olduğu gibi, salgın, ekonomik sahada ve iş gücü piyasasında zaten dezavantajlı konumda olan kadınların durumunu daha da kötüleştirmiştir. Evden çalışma gibi yeni iş modellerinin yaygınlaşmasıyla beraber, kadınların üzerindeki, karşılıksız bakım emeği ve ev işi yükü de artmıştır. Ayrıca, Covid-19 tedbirleri kapsamında, okulların ve kreşlerin de kapatılması ile çocukların bakım ihtiyaçları büyük ölçüde artmış ve bu durum çalışan anneleri büyük ölçüde etkilemiştir (Kalaylıoğlu, 2020).
Salgın kaynaklı piyasa durgunluğu, kadın ve erkek istihdamını da farklı etkilemektedir. 2019 yılı TÜİK istihdam verilerine göre, Türkiye genelinde, 15-65 yaş aralığındaki kadınların iş gücüne katılım oranı %32,2’dir. Pandemi dönemi öncesi hali hazırda düşük olan kadın istihdam oranı, pandemi dönemiyle daha da düşmüştür (Aygüneş, Ok, 2020).
Pandemi döneminde kadın istihdamındaki düşüşün başlıca dört sebebi bulunmaktadır:
• Ülkenin içinde bulunduğu ekonomik buhran sebebiyle, kadın istihdamının yüksek olduğu sektörlerde, çalışan sayısının azaltılması veya iş yerlerinin kapatılması,
• İş güvencesinin az olduğu, yarı zamanlı ve geçici işlerde, ekonomik sıkıntıları gidermek için kadın çalışanların işten çıkarılması,
• Kadınların evden çalışırken bir taraftan da, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinden kaynaklanan, aile, çocuk bakımı ve ev işleri gibi karşılıksız ev içi emeği de üstlenmelerinden dolayı performanslarının düşmesi,
• Patriarkal düzenin ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin sonucu olarak, kadınlardan “evdeki sorumluluklarını” yerine getirmeleri için, işten ayrılmalarının beklenmesi (Aygüneş, Ok, 2020).
Bu dayanak noktasından hareketle hazırlanan bu çalışma; TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Kadın Komisyonu tarafından; mimar kadınların pandemiden nasıl etkilendiklerini tespit etmek ve örgütlenmeye dair görüşlerini almak üzere, 2021 yılının 25 Şubat-25 Mart aylarında yürütülen ve 260 kadının katılımıyla gerçekleşen anonim anketin raporudur. Ankete katılanların isimleri gizlilik şartındadır. Bu anket çalışmasında, pandeminin toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılığın üzerindeki etkilerini görmek ve dayanışma olanaklarını büyütmek amaçlanmıştır. Anket kararı komisyonun Ekim 2020 toplantısında karara bağlanmış, gönüllü ekip kurulmuş ve sorular bu ekip tarafından kolektif hazırlanmıştır. Kadın mimarlardan “pandemi hikâyeleri”ni bizzat kendileri anlatmaları beklenmiş ve metinsel anlatı seçeneği özellikle tercihe sunulmuştur. Anket TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’ne üye tüm kadınlara e-posta ile gönderilmiştir.
Raporun hazırlanmasında sosyolog Alara Altaner’den gönüllü destek ve görüş alınmıştır. Rapor, anket gönüllü ekibi tarafından tarafsızlık, dürüstlük ve eşitlik ilkeleri gözetilerek hazırlanmıştır. Anket verilerinin farklı disiplinler içinde veya gelecekte yapılacak olan araştırmalara altyapı oluşturması öngörüsüne dayanarak Altaner tarafından infografikler oluşturulmuştur. Pandemi hikâyelerinin tümü sadece imlâ düzeltisi yapılarak rapora eklenmiştir.
Kaynakça
Aygüneş, A. , Ok, C. (2020, Aralık), “Covid-19 Pandemisi Sürecinde Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları İzleme Raporu”
Kalaylıoğlu, Y., (2020), “Türkiye’de COVID-19 Etkilerinin Toplumsal Cinsiyet Açısından Değerlendirilmesi”
Raporun tamamını okumak ya da indirmek için buraya tıklayabilirsiniz.
Şube kadın komisyonumuz tarafından seslendirilen “Pandemi Döneminde İz Bırakan Hikâyeler” ses kaydı:
